سوزاندن بقایای کاه و کلش محصولات کشاورزی اگر چه سالهاست از نظر علمی منسوخ و از سوی دانشمندان مردود است، اما در کشور ما این رویه غلط بین برخی کشاورزان همچنان ادامه دارد.

سوزاندن بقایای محصولات باعث از بین رفتن خاک زراعی می‌شود که برای تشکیل یک سانتی‌متر مربع آن 80 تا 120 سال زمان لازم است، از سوی دیگر با سوزاندن مزارع خاک زراعی به شدت کاهش می‌یابد و تولید محصول در فصول دیگر سال با کاهش شدیدی مواجه می‌شود.

همچنین امروزه ثابت شده است که این گونه آتش‌سوزی‌ها باعث از بین رفتن میکرو ارگانیسمهای مفید خاک و افزایش گازهای گلخانه‌‌ای و گرم شدن کره زمین می‌شود که خود عامل باز دارنده عملکرد و تولید محصول به شمار می‌رود.

برخی کارشناسان معتقدند 25 تا 30 درصد مواد غذایی گیاه در بقایای آن نهفته است که با سوزاندن کاه و کلش و بقایای محصولات از بین می‌رود.

حال سؤال این است که چرا به رغم انتقادات زیادی که به سوزاندن بقایای گیاهی بعد از برداشت محصول وارد است، این رویه منسوخ همچنان در کشور ما ساری و جاری است.

عدم آگاهی کشاورزان از تبعات این اقدام مهمترین عامل است، چرا که بسیاری از بهره‌برداران کشاورزی بی سواد یا کم‌سواد هستند و اکثریت آنها روش‌های علمی را در تولید محصولات به کار نمی‌برند.

در گذشته بعد از برداشت گندم و جو یا محصولات دیگر ، از دام برای چرا در زمین زراعی و جمع کردن کاه و کلش استفاده می‌شد که همزمان با فضولات دام یک کود طبیعی نیز به زمین اضافه می‌شد در ضمن زمین هم از باقیمانده زراعت تمیز می‌شد، اما امروزه به خاطر سودجویی زودگذر و برای آماده سازی زمین به کشت دوم آن را آتش می زنند که زودتر آماده شخم شود، اما آتش زدن، خاک زراعی را مانند خاک کوره بی ارزش می‌کند.

بخش ترویج کشاورزی هم که به عنوان حلقه اتصال دانش و فناوری‌ علمی با کشاورزان است، طی سالهای گذشته عملکرد مناسبی نداشته و همچنان عدم ‌آگاهی از سوی کشاورزان منافع و سود آنها و در نتیجه اقتصاد کشور را نشانه می‌گیرد، البته شاید وجود تعدادی کارمند به عنوان مروجان بخش کشاورزی که آن هم بیشتر ترجیح می‌دهند، از پشت میزهای خود کشاورزان را هدایت و رهبری کنند، کارساز نباشد و لازم باشد از ظرفیت 150 هزار فارغ‌التحصیل کشاورزی جویای کار که با انگیزه فعالیت و کمک به کشاورزان، در این رشته تحصیل کرده‌اند، استفاده شود.

طی سالهای گذشته متأسفانه سال به سال به فارغ‌التحصیلان کشاورزی اضافه شده بدون اینکه به تعداد شاغلان آنها اضافه شود.

گزارش خبرنگار فارس حاکی است در منطقه جنوب تهران بعد از پایان برداشت گندم بقایای گیاهی آنها را می‌سوزانند، البته این مسئله محدود به منطقه جنوب تهران نیست و از شهرهای مختلف گزارش‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد و حتی خبرنگاران در ماموریت‌هایی که به شهرستان‌ها دارند، مرتب این آتش‌سوزی‌ها را می‌بینند.

کشاورزانی که در منطقه جنوب تهران مزارع خود را آتش می‌زدند درگفت‌وگو با فارس نظرات خود را چنین بیان کردند.

اکبر غلامی 48 ساله در مورد انگیزه خود از سوزاندن بقایای مزرعه گندم به خبرنگار فارس گفت: بعد از برداشت گندم، کاه و کلش فراوانی در مزرعه به جا می‌ماند که برای شخم ایجاد مشکل می‌کند و به همین دلیل تراکتورداران برای شخم زمین مقاومت نشان می‌دهند، اگر کسی هم شخم بزند، بعد از انجام کار همه کشاورزان انجام می‌دهد و در نهایت با قیمت بالاتری این کار را می‌کند.

*خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو

رضا عزیزی کشاورز دیگری در مورد علت سوزاندن مزرعه بعد از برداشت می‌گوید: همه این کار را می‌کنند و می‌گویند محصول را بیشتر می‌کند.

وی با اشاره به ضرب المثل «خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو» کار خود را توجیه می‌کند.

کشاورز دیگری در این باره گفت: از قدیم می گفتند خاکستر برای خاک خوب است، با این سوزاندن به خاکستر خاک اضافه شده و محصولم بیشتر می‌شود.

*سوزاندن مزرعه یعنی اختلال در چرخه طبیعت

اما ابراهیم ثابت کلام کارشناس کشاورزی در این زمینه با رد تمام این تصورهای غلط به خبرنگار فارس گفت: آتش‌سوزی مزارع امروزه از نظر علمی کاملا مردود است و هیچ کارشناسی آن را توصیه نمی‌کند.

وی افزود: 30 -25 درصد مواد غذایی جذب شده گیاه در بقایای آن است که با سوزاندن آن این میزان مواد غذایی و معدنی از بین رفته و هیچ وقت این مواد برای تغذیه گیاه به خاک برنمی‌گردد.

ثابت کلام افزود: سوزاندن بقایای گیاه، حشرات مفید مانند کفشدوزک‌‌ها را نیز از بین می‌برد و ضمن اختلال در مکانیسم‌ طبیعی مبارزه با آفات اکوسیستم طبیعت را به هم می‌زند. از سویی حرارت و دود غلیظی که در مساحت‌های چندین هکتاری به آسمان متصاعد می‌شود، خسارتهای زیست محیطی جبران‌ناپذیری از جمله آلودگی هوا، افزایش گازهای گلخانه‌ای و گرم شدن کره زمین را در پی خواهد داشت.

ثابت کلام گفت: اگر مدیریتی اعمال شود و این بقایای گیاهی به جای سوزاندن به زیر زمین برگردانده شود، موجب افزایش میکرو ارگانیسم‌های خاک، حاصلخیزی خاک، افزایش میزان نگهداری و رطوبت خاک خواهد شد.

وی افزود: از سویی میزان تبخیر و فرسایش خاک به دلیل وجود لایه مواد آلی غنی به حداقل می‌رسد.

این کارشناس کشاورزی ادامه داد: در صورت چنین مدیریتی علاوه بر اینکه خسارت وارده به اکوسیستم و طبیعت به حداقل می‌رسد،افزایش عملکرد محصول هم افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند و از بسیاری خسارتهای کشاورزی و زیست‌محیطی جلوگیری می‌شود. به گفته ثابت کلام سوزاندن مزارع ساختمان خاک را نیز به هم می‌زند که شاید برای تشکیل چنین ساختاری هزاران سال زمان نیاز است.

این کارشناس مسئول کشاورزی تصریح کرد: در برخی موارد سوزاندن مزارع با انگیزه جلوگیری از شیوع آفت و در موارد کاملا استثنایی و آنهم با مجوز سازمان حفظ نباتات انجام می‌شود که معمولا به ندرت پیش می‌آید که کشاورزی با چنین هدفی اقدام به سوزاندن مزرعه خودش کند.

به هر حال با توجه به خسارت‌های زیادی که سالانه از محل آتش زدن مزارع و بقایای محصولات به اقتصاد کشور وارد می‌شود، با استفاده از تمام امکانات و ظرفیت‌هایی که وجود دارد با آگاهی دهی به کشاورزان از وقوع چنین پدیده‌ای در بخش کشاورزی جلوگیری شود.